Renesans terapii BNCT

Reaktor MARIA w Świerku wkrótce zyska nowe stanowiska badawcze. Naukowcy Narodowego Centrum Badań Jądrowych (NCBJ) chcą uruchomić specjalistyczne laboratorium do badań nad wiązkami neutronów epitermicznych. Dzięki temu Polska będzie mogła włączyć się w światowe badania nad terapią borowo-neutronową (BNCT), innowacyjną metodą leczenia nowotworów np. mózgu.

Od dziś do 5 września na Wydziale Mechatroniki Politechniki Warszawskiej odbywa się międzynarodowy kongres z okazji 50-lecia Polskiego Towarzystwa Fizyki Medycznej (PTFM). W trakcie sesji naukowych poruszone zostaną zagadnienia związane z: ochroną radiologiczną, radioterapią, obrazowaniem medycznym, dozymetrią, nanotechnologią, medycyną nuklearną, edukacją, a także nowymi technologiami. Wśród prelegentów swoje wystąpienia będą mieli światowej sławy eksperci, m.in. Hans-Georg Menzel – przewodniczący ICRU (Międzynarodowa Komisja Radiologiczna ds. Jednostek i Pomiarów), Iiro Auterinen – przedstawiciel VTT Technical Research Centre of Finland oraz Akira Matsumura – ekspert w dziedzinie terapii borowo-neutronowej, dyrektor Szpitala Uniwersyteckiego i Członek Rady Dyrektorów University of Tsukuba (Japonia). Dziś odbywa się satelitarne do kongresu spotkanie sekcji ochrony radiologicznej PTFM z udziałem wspomnianych gości. W kolejnych dniach, zaraz po kongresie, w Krakowie odbędą się warsztaty poświęcone terapii BNCT pod honorowym patronatem Wojewody Małopolskiego.

„Włączamy się w światowe trendy związane z renesansem terapii BNCT, przywracając w Świerku badania związane z tą metoda leczenia nowotworów” – podkreśla prof. Grzegorz Wrochna, dyrektor NCBJ – „polski reaktor MARIA, ze względu na swoje unikatowe właściwości takie jak np. wysoki strumień neutronów, doskonale nadaje się do prowadzenia tak innowacyjnych projektów. Dzięki temu stajemy się wiodącym ośrodkiem naukowym w Europie prowadzącym te nowatorskie badania”.

Terapia borowo-neutronowa (BNCT, Boron Neutron Capture Therapy) to metoda skutecznego leczenia niektórych typów nowotworów, w szczególności nowotworów mózgu. Polega na wprowadzeniu do ciała pacjenta stosunkowo bezpiecznego dla zdrowia związku boru. W ramach terapii BNCT radiofarmaceutyk zawierający związki boru przez około 2 godziny osadza się selektywnie w tkance nowotworowej. Następnie chory przez kilkadziesiąt minut napromieniany jest wiązką neutronów epitermicznych, w wyniku czego w tkance nowotworowej atomy boru rozpadają się i powstają cząstki alfa oraz jony litu. Niszczą one komórki nowotworowe, z którymi się połączyły, nie naruszając zdrowych komórek. Dzięki terapii BNCT można leczyć np. glejaki wielopostaciowe, nawracające nowotwory szyi i karku, nowotwory okrężnicy czy czerniaki złośliwe.

Do niedawna niezbędne do przeprowadzenia terapii BNCT były badawcze reaktory jądrowe. Na całym świecie, m.in. w Japonii, Argentynie, Włoszech, Chinach czy Rosji trwają obecnie prace nad wybudowaniem generatora, który mógłby dostarczać niezbędnej wiązki neutronów i mógłby być zainstalowany bezpośrednio w szpitalu onkologicznym. Przewiduje się, że już w przyszłym roku pojawi się pierwsze takie urządzenia.

„Zanim lekarze przystąpią do stosowania terapii BNCT w szpitalach, muszą przejść odpowiednie szkolenia na stanowiskach treningowych i badawczych, które obecnie znajdują się przy nielicznych reaktorach jądrowych. Dzięki temu pod okiem doświadczonych ekspertów fizyki nuklearnej zdobędą niezbędne umiejętności do stosowania tej metody leczenia. To właśnie szansa dla nas” – tłumaczy dr inż. Michał Gryziński, kierownik pracowni dozymetrii promieniowania mieszanego w NCBJ – „W Świerku pracujemy nad tym od zeszłego roku. Naszym atutem jest korzystna techniczna możliwość wyprowadzenia z reaktora wtórnej wiązki neutronów epitermicznych opartej na konwerterze uranowym. Posiadamy w Polsce wysoko cenionych specjalistów w badaniach nośników boru stosowanych w terapii borowo-neutronowej, a na miejscu w Świerku infrastrukturę, know-how i ludzi reprezentujących różne dziedziny, zaangażowanych w ideę badań nad tą terapią. Musimy to wykorzystać!”

W Narodowym Centrum Badań Jądrowych w Świerku realizowany jest projekt „Neutrony H2”. W konsekwencji w reaktorze MARIA powstaną dwa nowe stanowiska badawcze. Obecnie trwają prace związane z ich przygotowaniem, remontem pomieszczeń jak również instalacją specjalnego konwertera. Naukowcy ze Świerku szacują, że w przyszłym roku będzie można wyprowadzić wiązkę neutronów epitermicznych. Dzięki temu w Polsce będzie możliwe nie tylko szkolenie specjalistów terapii BNCT, ale również prowadzenie badań nad wiązkami neutronów epitermicznych, związkami boru, szukanie optymalnych form planowania terapii, testowanie materiałów osłonnych i przyrządów dozymetrycznych, jak również prace badawcze na hodowlach komórkowych, czy opracowanie metod zwalczania przetrwalników opryszczki oraz pasożytów np. nicieni.